النص و الاجتهاد (کتاب)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید عبدالحسین شرف‌الدین |
| موضوع | اثبات حقانیت شیعه |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۱ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار القاری، دارالتعارف، انتشارات اسوه، طلیعه نور، مکتبة نرجس |
اَلنّصُّ وَ الْاِجْتِهاد یا اَلْاِجْتِهادُ فی مُقابِلِ النَّص کتابی در موضوع امامت و خلافت نوشتهٔ سید عبدالحسین شرف‌الدین، از عالمان شیعه لبنان است. این کتاب در اثبات حقانیت و برتری امام علی(ع) نوشته شده و حدود ۱۰۰ مورد از مخالفت‌های خلفا و برخی از صحابه با قرآن و کلام صریح(نص) رسول خدا(ص) را گرد آورده است. نویسنده این موارد را از منابع اصلی اهل سنت نقل کرده است.
سید محمدتقی حکیم بر کتاب مقدمه‌ای نوشته است. این کتاب به زبان عربی نوشته شده و به زبان فارسی و انگلیسی ترجمه شده است. علی دوانی آن را با نام «اجتهاد در مقابل نص» به فارسی ترجمه کرده است.
معرفی مؤلف
سیدعبدالحسین شرف‌الدین موسوی عاملی (۱۲۹۰-۱۳۷۷ق) از مجتهدان شیعه لبنانی و عالمان مدافع تقریب مذاهب بود که تلاش بسیاری برای وحدت شیعه و سنی و حل کردن ریشه‌های اختلاف آنان انجام داد. او از رهبران نهضت استقلال لبنان نیز بود. وی این کتاب را زمانی که حدود ۸۵ سال داشت نوشت.
مشهورترین کتاب وی المراجعات نام دارد که در اثبات جانشینی بی‌واسطه امیرالمؤمنین علی(ع) به عنوان اولین امام پس از پیامبر(ص) است.
معنای عنوان کتاب
«نص» یعنی هر کلام صریحی که واضح و آشکار باشد. آنچه که جز یک معنا ندارد و تأویل‌بَردار نیست. «اجتهاد» نیز در لغت به معنای کوشش و سعی و در اصطلاح به معنای استنباط احکام شرعی است.
مراد از «نص» در عنوان کتاب، گفتار صریح خداوند و سخنان روشن پیامبر(ص) و مراد از «اجتهاد» اِعمال رأی و استنباط حکم است. «اجتهاد در مقابل نص» اصطلاحی است در علم اصول، به معنای مقدم‌داشتن نظر شخصی بر فرمان صریح خداوند و پیامبر(ص).
محتوا
این کتاب در هشت فصل، ۱۰۰ مورد اجتهاد در مقابل نص (اعمال نظر شخصی در مقابل کلام صریح پیامبر) را که خلفا، حاکمان و برخی از بستگان آنان، در زمان رسول خدا یا بعد از رحلت آن حضرت مرتکب شدند، برمی‌شمرد و قضاوت را به مخاطب واگذار می‌کند. شرف الدين در مورد هر یک، نظرات علمی، تحقیقی و منتقدانه خود را بیان می‌کند.
این مخالفت‌ها دو دسته‌اند که برخی با هیچ قاعده‌ای (حتی با مبانی اهل سنت) هماهنگ نیست و برخی از روی جهل به حکم واقعی است که با فهمیدن حکم واقعی تصحیح شده است.
برخی از این اجتهادها (اظهار نظرهای شخصی) عبارتند از:
اجتهادهای خلیفه اول
شرف‌الدین در فصل اول، اجتهادهای خلیفه اول را ـ که مخالف با نص بوده ـ چنین نقل می‌کند:
- ماجرای روز سقیفه
- مخالفت با فرماندهی زید بن حارثه
- تخلف از پیوستن به سپاه اسامه
- اسقاط سهم «مؤلفة قلوبهم»
- اسقاط سهم «ذی القربی»
- غصب فدک
- سرپیچی از فرمان پیامبر درباره قتل ذوالثدیة در دو مرتبه
- جنگ با کسانی که از پرداخت زکات به او کوتاهی ورزیدند
- کشته شدن مالک بن نویره به امر خالد بن ولید و بی‌اعتنایی خلیفه اول به آن
- منع از نوشتن احادیث پیامبر(ص)
- تصدیق مشرکانی که قصد برگرداندن بردگانِ مسلمان‌شده خود راداشتند
اجتهادهای خلیفه دوم
شرف‌الدین در فصل دوم، اجتهادهای خلیفه دوم را ـ که مخالف با نص بوده ـ چنین برمی‌شمرد:
- گستاخی به رسول خدا(ص) و جلوگیری از نوشتن وصیت ایشان
- اعتراض به صلح حدیبیه
- اعتراض به این گفتار پیامبر(ص) که خداپرستان بهشتی‌اند
- نهی از متعة الحج
- نهی از متعه زنان
- بدعت در اذان صبح
- بدعت در اذان و اقامه
- طلاق سوم
- نماز تراویح
- چهار تکبیر در نماز بر اموات
- جهل به برخی احکام روشن
- ارث جدّ با وجود برادر
- ارث بردن دایی از خواهرزاده
- عده زن باردار بعد از مرگ همسر
- ازدواج با زنی که شوهرش مفقود شده
- فروش کنیزان بچه دار
- ترک نماز در صورت نبودن آب
- منع از خواندن دو رکعت نماز مستحبی بعد از نماز عصر
- جابه‌جا کردن مقام ابراهیم
- ممانعت از گریستن بر اموات
- زیرپا گذاشتن احکام روزه در آغاز اسلام
- نوشیدن شراب حتی بعد از نزول آیات حرمت شراب که پیامبر(ص) غضبناک شد و او را با چیزی که در دستش بود زد.
- نهی رسول خدا(ص) از قتل عباس و بنی هاشم در جنگ بدر و اصرار عمر بر کشتن آنان
- گرفتن فدیه از اسیران جنگ بدر و مخالفت عمر با آن
- کشتن اسیران جنگ حنین
- فرار از جنگ
- تجسّس از خانه‌های مسلمانان
- بدعت عمر در تعیین مَهر برای زنان
- تغییر حد سرقت و برداشتن آن از غلامانی که دزدی کرده بودند
- اقامه حد زنایی که ثابت نشد
- تعطیل حد زنا بر مغیرة بن شعبه
- تبعید ضبیع تمیمی ومضروب ساختن او به سبب پرسش از آیات دشوار قرآن
- تبعید نابجای نصر بن حجاج
- تجاوز عمر از حد شرعی نسبت به پسرش
- قطع درخت حدیبیه
- شکایت امّ هانی از عمر
- مسامحه عمر با معاویه
- صدور اوامری که مخالف شرع بود و انصراف پس از پی بردن به فساد آنها
اجتهادهای خلیفه سوم
شرف‌الدین در فصل سوم، اجتهادهای خلیفه سوم را ـ که مخالف با نص بوده ـ چنین برمی‌شمرد:
- بذل و بخشش عثمان به خویشان خود
- بزرگداشت طرد شدگان پیامبر(ص)
- نماز کامل در سفر
اجتهادهای عایشه
شرف‌الدین در فصل چهارم، اجتهادهای عایشه را ـ که مخالف با نص بوده ـ چنین نقل می‌کند:
- نماز کامل در سفر
- تهمت عایشه به ماریه همسر پیامبر
- ازدواج رسول خدا(ص) با اسماء جونیه
- تبانی حفصه و عایشه بر ضدّ پیامبر(ص)
- تکلیف حفصه و عایشه به توبه کردن
- اعتراض به پیامبر
- نکوهش از عثمان و امر به قتل وی
- احادیث عایشه از رسول خدا(ص)
- شورش عایشه بر ضدّ علی(ع)
اجتهادهای خالد بن ولید
اجتهادهای معاویه
- الحاق زیاد بن ابیه به ابوسفیان
- اجبار به بیعت با یزید
- مظالم معاویه در یمن
- کشتن بندگان شایسته خدا
- اعمال معاویه و عمّال وی
- دشمنی معاویه با علی علیه‌السلام
- جنگ معاویه با علی علیه‌السلام
- معاویه و جعل حدیث در نکوهش امام علی(ع)
- خیانت معاویه نسبت به امام حسن(ع)
در فصل هفتم برخی اجتهادات علمای اهل سنت در مقابل نصّ صریح قرآن و سنّت نبوی بیان شده و در فصل هشتم (خاتمه) پیرامون شایستگی علی علیه‌السلام برای خلافت بلافصل پیامبر(ص) به بحث پرداخته است.
ترجمه‌ها و نشر
این کتاب بارها و توسط ناشران مختلف گاهی با عنوان «النص و الاجتهاد» و گاهی با عنوان «الاجتهاد فی مقابل النص» منتشر شده است. علی دوانی کتاب را به فارسی برگرداند و اولین بار در سال ۱۳۵۱ش دفتر انتشارات اسلامی آن را باعنوان اجتهاد در مقابل نص به چاپ رساند که تا کنون بارها تجدید چاپ شده است. ترجمه انگلیسی کتاب نیز به قلم عبدالله شاهین در سال ۲۰۰۴م توسط انتشارات انصاریان منتشر شد.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مقدمه ترجمه کتاب از سید محمدتقی حکیم، ص۵۵.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه نص.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه اجتهاد.
- ↑ شرف الدین، اجتهاد در مقابل نص، مقدمه مترجم در چاپ اول.
- ↑ شرف الدین، موسوعة الامام السید عبدالحسین شرف الدین، خطبه مؤلف.
- ↑ شرف الدین، النص و الاجتهاد، ص۱۳۲ـ۱۳۷.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۱۹؛ سوره نساء، آیه ۴۳.
- ↑ الاجتهاد فی مقابل النص، چاپ مکتبة نرجس.
- ↑ ، کتاب قم.
منابع
- دهخدا، علی اکبر، لغتنامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ۲، ۱۳۷۷ش.
- شرف الدین، عبدالحسین، اجتهاد در مقابل نص، ترجمه علی دوانی، دفتر انتشارات اسلامی.
- شرف الدین، عبدالحسین، موسوعة الامام السید عبدالحسین شرف الدین، ج۲: النص و الاجتهاد، بیروت: دار المورخ العربی، چ۲، ۱۴۳۱ق/۲۰۱۰م.
پیوند به بیرون